AHMET MUHİP DIRANAS BİYOGRAFİSİ
Cumhuriyet dönemi Türk şairlerinden Ahmet Muhip Dıranas, Sinop’la özdeşleşmiş bir edebiyatçımızdır. Ahmet Muhip Dıranas’ın babası Sinoplu, annesi ise İstanbullu ’dur. Doğum tarihi bazı kaynaklarda 1908, bazı kaynaklarda ise 1909 olarak verilmektedir. Doğduğu yıl konusunda belirsizlik olduğu gibi, doğum yeri konusunda da belirsizlik vardır. İstanbul’da doğduğunu yazan kaynaklar olduğu gibi, Sinop doğumlu olduğunu yazanlar da vardır. Babası Balkan ve I. Dünya Savaşlarına katıldı. I. Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında babasının görev yaptığı Çanakkale’de bulunan Ahmet Muhip Dıranas, savaşın ilerleyen günlerinde annesi ve Çanakkale’de doğan kız kardeşi ile İstanbul’a döndü. Babası Çanakkale’den sonra Kafkaslar ve Arap çöllerinde savaştı. Ancak savaşın bitmesinden sonra İstanbul’a dönmedi. İkinci evliliğini yaparak Sinop’taki baba köyüne yerleşti ve burada ikinci eşinden bir oğlu oldu. İlk karısı iki çocuğunu alarak İstanbul’dan Sinop’taki köye geldi. Ahmet Muhip Dıranas bu sıralarda on yaşlarındaydı. Hayatının bu dönemi, annesi ve babasının ikinci eşi arasındaki kıskançlıklarla geçti. Sonunda babası ikinci eşini köyde bırakarak ilk eşi ve çocuklarıyla Sinop’a yerleşti. İlkokulun ilk üç sınıfını Sinop’ta okuyan Ahmet Muhip, tabiat sevgisini de burada kazandı. Bu tabiat sevgisinin izleri, daha sonra yazdığı şiirlerde ve yazılarda kendisini gösterdi.
Ahmet Muhip Dıranas’ın Sinop’ta bulunduğu çocukluk yıllarında Anadolu işgal altındaydı ve Milli Mücadele devam ediyordu. Bu yıllarda Sinop’un düşman gemilerince bombalanmasına şahit olan Ahmet Muhip Dıranas, babasının tekrar askere alınması üzerine ailesiyle birlikte İnebolu üzerinden Ankara’ya gitti. 1922 ilkbaharında Ankara’ya silah ve asker taşıyan kağnı kollarıyla birlikte yolculuk eden Ahmet Muhip Dıranas, bu yolculuğunda Milli Mücadele ruhunu derinden yaşadı. Kurtuluş sevincini Ankara’da yaşayan Ahmet Muhip Dıranas’ın gençliğinin büyük bir bölümü bu şehirde geçti. Ortaokul ve liseyi, o yıllarda “Taş Mektep” olarak bilinen Ankara Erkek Lisesi’nde okudu. Lise öğrenciliği sırasında, Faruk Nafiz Çamlıbel ve Ahmet Hamdi Tanpınar gibi edebiyatçıların öğrencisi oldu. Lise yıllarında yayınlanan ilk şiirleri Muhip Atalay imzasıyla çıktı. İlk şiirleri İçtihad ve Milli Mecmua’da basıldı. Bu yıllarda Ankara’daki edebiyat çevreleri üzerinde etkili olan edebiyat öğretmeni Ahmet Hamdi Tanpınar’ın verdiği Fransızca bir şiir kitabı sayesinde Baudelaire ile tanıştı ve bu Fransız şairinin etkisinde kaldı. Ankara’da maden mühendisi olarak çalışan şair Ahmet Kutsi Tecer ve liseden arkadaşı Samet Ağaoğlu ile birlikte 1929’da üç sayılık Hep Gençlik adlı bir dergi çıkardı. Ankara Erkek Lisesi öğrencileri tarafından 1930’den itibaren yayınlanan Sesimiz dergisinde de şiirlerini yayınladı. Bu şiirlerinde de Muhip Atalay imzasını kullandı. Bizim Gazete adıyla çıkardıkları sınıf gazetesinde ise şiirlerini Derviş adıyla yayınladı. Bu yıllarda yazdığı şiirleri yayınladığı bir diğer dergi ise Uyanış oldu. Kendisini üne kavuşturan şiirleri ise Görüş dergisinde yayınlanmaya başlayan şiirlerdir.
1930-1932 yıllarında Hakimiyet-i Milliye gazetesinde çalışan Ahmet Muhip Dıranas, 1931 yılında Ankara Erkek Lisesi’nden mezun oldu. Ankara Hukuk Fakültesi’ne iki sene devam eden Ahmet Muhip Dıranas, hukuk eğitimini yarıda bırakarak İstanbul’a yerleşti ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne devam etti. Ancak buradaki eğitimini de tamamlamadı. Esas edebiyat hayatının İstanbul’da başladığını söyleyen Ahmet Muhip Dıranas, bir yandan Edebiyat Fakültesi’ne devam ederken bir yandan da Güzel Sanatlar Akademisi’nde kütüphane müdürlüğü ve sonrasında Dolmabahçe Resim ve Heykel Müzesi’nde müdür yardımcılığı yaptı. Resim koleksiyoncusu olan ve kendisi de resim yapan Ahmet Muhip Dıranas’ın, Adolph Basler’den Cahit Sıtkı Tarancı ile birlikte çevirdikleri Fransa’da Müstakil Resim başlıklı iki ciltlik kitap 1937 yılında Güzel Sanatlar Akademisi yayını olarak basıldı. İstanbul’da Cahit Sıtkı Tarancı, Orhan Veli Kanık, Sait Faik Abasıyanık, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Baki Süha Edipoğlu ve Şevket Rado gibi dönemin genç şair ve yazarlarından oluşan bir edebi çevre içinde yer alan Ahmet Muhip Dıranas, bu yıllarda Fransızcasını ilerleterek Fransız ve Rus edebiyatını yakından tanıdı.
1938 yılında Ankara’ya taşınan Ahmet Muhip Dıranas, 1938-1942 yılları arasında Halkevleri’nde çalıştı. Halkevleri’nin 1941’de açtığı Birinci Amatör Resim ve Fotoğraf Sergisi için hazırlanan katalogun yazılarını da Ahmet Muhip Dıranas yazdı.
1940 yılında Münire Ülker ile evlenen Ahmet Muhip Dıranas, 1942’de Üç Kahraman adlı tek perdelik bir piyes yayınladı. Konusunu Milli Mücadele’den alan ve Fransızca’dan adapte edilen bu piyes Ankara Radyosu’nda oynandı.
Askerliğini 1942-1944 yılları arasında Ağrı Doğubeyazıt’ın Sürbehan köyünde yapan Ahmet Muhip Dıranas, Ağrı isimli uzun şiirini burada yazdı. Yine Ağrı’da yazdığı Gölgeler adlı oyunu 1946’da İstanbul Şehir Tiyatrosu tarafından sahnelendi. 1947 yılında yapılan CHP Piyes Yarışması’nda ikincilik ödülü alan bu eser aynı yıl Sanat ve Edebiyat gazetesinde tefrika edildi. O Böyle İstemezdi adlı oyununu da 1947 yılında yazdı. Askerlik dönüşü Çocuk Esirgeme Kurumu’nda çalışmaya başlayan Ahmet Muhip Dıranas’ın oyun ve roman çevirileri 1940-1962 yılları arasında yayınlandı. 1949’da itibaren şiir çalışmalarını azaltan Dıranas, bu tarihten sonra Demokrat Parti saflarında siyaset yaptı ve bu partiye yakın olan Zafer gazetesinde günlük yazılar yazmaya başladı. 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’den Sinop milletvekili adayı olduğu için gazeteden ayrıldı. Ancak gerek 1950 seçimlerinde, gerekse daha sonra girdiği seçimlerde seçilemedi. 1950 seçimlerinden sonra aynı gazetede tekrar yazmaya başlayan Dıranas, 1951 yılında Devlet Tiyatrosu Edebi Kurul Üyesi oldu. Çocuk Esirgeme Kurumu’nda çeşitli görevlerde bulundu. 1950’li yıllarda Ankara Radyosu’nda edebiyat üzerine konuşmalar yapan ve şiirler okuyan Dıranas, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliklerinde bulundu.
27 Mayıs ihtilalinden sonra bir süre işsiz kalan ve ekonomik sıkıntı çeken Ahmet Muhip Dıranas, 1964 yılından itibaren şiirlerini Hisar dergisinde yayınlamaya başladı. 1962 yılına kadar gazete yazılarını sürdüren Ahmet Muhip Dıranas, 1965 yılında son defa Sinop milletvekili adayı olarak son defa genel seçimlere girdi ve yine seçilemedi.
1964 yılında, kendini kırılmış bir testiye benzettiği Testi adlı şiirini yayınlamasından sonra bazı dostlarının yardımı ile Türkiye İş Bankası Yönetim Kurulu üyeliğine getirilen Ahmet Muhip Dıranas 1972 yılında emekli oldu. Devlet Tiyatrosu Edebi Kurul Üyeliği ise ölümüne kadar devam etti. Ahmet Muhip Dıranas uzun yıllar boyunca hiç şiir kitabı yayınlamadı. Şiirleri, 1974 yılında Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından Şiirler adıyla yayınlandı. Tevfik Fikret’in sadeleştirdiği şiirleri 1975 yılında Kırık Saz adıyla aynı yayınevi tarafından yayınlandı. O Böyle İstemezdi adıyla kaleme aldığı oyununun adını Çıkmaz olarak değiştirerek Gölgeler ile birlikte tek kitapta Oyunlar adıyla 1977 yılında yine Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları arasında yayınladı. Gazete ve dergi yazıları ile ancak ölümünden sonra, 1994 yılında Yazılar adıyla yayınlandı.
Yaşamını Ankara’da sürdüren Ahmet Muhip Dıranas, yaz aylarını Sinop’ta geçirirdi. Bu amaçla 1960’lı yıllarda Sinop’taki baba köyünde ahşap bir ev yaptırdı. O yıllarda Erfelek Salı köyü topraklarında bulunan bu ev, 1993 yılından beri Salı köyünden ayrılan Karaoğlu köyündedir.
21 Haziran 1980 tarihinde Ankara’da vefat eden Ahmet Muhip Dıranas, vasiyeti üzerine Sinop’ta toprağa verildi.
Çoğunlukla hece ölçüsüyle kaleme aldığı, ses ve ahenge önem verdiği şiirlerinde işlediği başlıca temalar; aşk, yalnızlık, hüzün, kaçış, ölüm, doğa sevgisi, yaşama sevgisi ve yurt sevgisi olarak sayılabilir. En bilinen şiiri 1984 yılında Yavuz Turgul tarafından sinema filmi olarak da çekilen Fahriye Abla olmakla birlikte, Olvido, Kar, Serenad, Selâm, Ağrı gibi şiirleri estetik yönleriyle ön plana çıkan, dikkate değer şiirleri olarak anılabilir.
Sinop sevgisi ve Sinop konulu yazılarıyla Sinoplular’ın gönlünde taht kuran Ahmet Muhip Dıranas’ın adı, Sinop Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yükseokulu’nun bünyesinde hizmete giren uygulama oteline verilmiştir. Sinop Üniversitesi Ahmet Muhip Dıranas Uygulama Oteli 17 Nisan 2013 çarşamba günü, Gençlik ve Spor Bakanımız Sayın Suat KILIÇ’ın da katılımları ile yapılan resmi törenle faaliyete başlamıştır.